Beleidsinnovatie bij de beleidstafel wateroverlast en hoogwater: Zorgt een intragovernmentele samenwerking na urgentie voor beleidsinnovatie?

In juli 2021 is de provincie Limburg getroffen door ernstige wateroverlast in Zuid-Limburg en hoogwatersituaties in de Maas (Nationaal Rampenfonds, z.d.). Zware regenval heeft geleid tot overstromingen van verschillende beken en geultjes en hoogwatersituaties op de Maas (Limburg, z.d.). Als gevolg van deze ernstige wateroverlast in Zuid-Limburg en hoogwatersituaties in de Maas heeft de Minister van Infrastructuur en Waterstaat een beleidstafel ingericht. Dit is interessant, omdat vanuit de literatuur bekend is dat zowel urgente situaties als een samenwerking kunnen leiden tot beleidsinnovatie. De combinatie van een samenwerking na een urgente situatie is niet veelvoorkomend en daarom relevant om te onderzoeken. Bovendien is de beleidstafel een nieuwe vorm van samenwerking binnen de overheid waar weinig over bekend en geschreven is. Interessant is dus om te onderzoeken wat de rol van deze nieuwe samenwerking is bij een urgente situatie om tot beleidsinnovatie te komen. Hieruit kwam de hoofdvraag: Wat is de (gepercipieerde) invloed van een beleidstafel op innovatie van beleid over waterveiligheid? Om de hoofdvraag te beantwoorden is gebruik gemaakt van een kwalitatief onderzoek. Bij kwalitatief onderzoek wordt er gekeken naar de betekenis achter woorden. Belangrijk is dat het onderzoek deductief uitgevoerd is. In totaal zijn er vijftien interviews gehouden en is er een documentanalyse uitgevoerd. De verwachting vanuit de literatuur is dat een intragovernmentele samenwerking naar aanleiding van een urgente situatie kan zorgen voor beleidsinnovatie (Damanpour, 1991 in Torfing, 2016; Borins, 1998; Borins, 2014). Vanuit dit onderzoek is geconcludeerd dat de beleidstafel wateroverlast en hoogwater hier een voorbeeld van is. Dit zijn innovaties die met het opstarten van de beleidstafel al in werking zijn gezet, maar ook innovaties die zullen plaatsvinden als de aanbevelingen vanuit het tussen- en eindrapport worden opgevolgd. Bovendien blijkt uit documenten dat de adviezen die zijn gegeven kunnen zorgen voor beleidsinnovatie. Dit zijn voornamelijk innovaties gericht op het proces, de governance en concepten. Productinnovatie is relatief weinig te vinden aan de beleidstafel. Een reden hiervoor is dat de beleidstafel wordt gedreven door kennis, en er weinig creativiteit wordt binnengebracht vanuit de deelnemers van de beleidstafel. Het innovatievermogen van de beleidstafel kan worden verklaard door middel van een aantal factoren. De belangrijkste factor is de omgeving. Vanuit de literatuur is bekend dat urgentie zorgt voor momentum om tot beleidsinnovatie te komen (Herweg et al., 2015). Respondenten geven aan dat dit ook bij de beleidstafel het geval is. Ze zien de beleidstafel als een goed instrument om dit momentum te benutten. Een andere belangrijke omgevingsfactor is de politiek. Dit uit zich al in het feit dat de beleidstafel is opgezet door een bewindspersoon. De perceptie van respondenten is zelfs dat de beleidstafel vooral een politieke keuze is geweest. Dit kan worden gezien als symboolpolitiek na een urgente situatie, omdat inhoud van de beleidstafel ook besproken had kunnen worden bij andere overlegorganen, die er al zijn bij overheidsorganisaties betreft waterveiligheid. Dit betekent – volgens de meerderheid van de respondenten – echter niet dat de beleidstafel overbodig was. De perceptie is dat wanneer de beleidstafel er niet was geweest, de beleidsverandering pas in een later moment had plaatsgevonden. Daarmee is de beleidstafel misschien niet de plek waar grote veranderingen plaatsvinden, maar is het wel een sterk instrument om het momentum te benutten en te komen tot versnelling van beleidsinnovatie. De andere belangrijke factor om tot beleidsinnovatie te komen is de samenwerking. Vanuit de literatuur was de verwachting dat een intragovernmentele samenwerking als de beleidstafel voor beleidsinnovatie zal zorgen. Dit blijkt ook bij de beleidstafel. Alle partijen zijn van belang om tot beleidsinnovatie te komen en het momentum van de urgente situatie te benutten. De beleidstafel wordt gezien als een goede samenwerking. Dit komt voornamelijk doordat de startcondities goed zijn en het samenwerkingsproces goed verloopt. Partijen kennen elkaar al van andere samenwerkingen en de urgente situatie geeft aan alle partijen motivatie om de beleidstafel succesvol te maken. Tegelijkertijd is er wel kritiek op het institutioneel ontwerp. Dit zou te gehaast en niet in samenspraak met alle partijen zijn opgesteld. Opvallend is dat het institutioneel ontwerp geen invloed heeft op de samenwerking, maar wel op beleidsinnovatie. Onderdeel van de samenwerking is dat besloten is dat er aan de beleidstafel niet over de financiële middelen wordt gepraat. Onduidelijk is of dat invloed heeft op het innovatievermogen van de beleidstafel. Bij het bedenken van adviezen is het gunstig dat er niet over de financiën wordt gepraat. Echter is dit nadelig bij de uitvoering van de adviezen. De beleidstafel zorgt tenslotte voor beleidsinnovatie. Dit komt omdat het een goed instrument is om urgentie om te zetten in het momentum om tot beleidsinnovatie te komen. Doordat er weinig creativiteit is te vinden aan de beleidstafel zijn dit voornamelijk versnellingen van beleidsveranderingen. Dit betekent echter niet dat de beleidstafel overbodig is. Het versnellen van beleidsverandering is een vorm van beleidsinnovatie. Deze vorm van beleidsinnovatie maakt de beleidstafel een nuttig instrument dat zorgt voor publieke waarde volgens respondenten.