Koorddansen in het openbaar bestuur

In de bestuurskundige theorievorming is in de afgelopen jaren meer systematisch aandacht ontstaan voor de rol van (conflicterende) publieke waarden in de praktijk van het openbaar bestuur. Desalniettemin is er verhoudingsgewijs weinig empirisch onderzoek gedaan naar hoe processen van publieke waardenafweging zich in deze praktijk voltrekken. Het doel van dit onderzoek was om, aan de hand van een case study, meer inzicht te krijgen in de ‘black box’ van publieke waardenafwegingen. Hiermee is getracht een bijdrage te leveren aan de verdere ontwikkeling van een empirische basis voor het bestuderen van dit type vraagstukken. De casus die hiertoe is bestudeerd betreft het coronadossier van de Gemeente Delft. De focus heeft hierbij gelegen op drie beleidsvelden, te weten: (1) het toezicht houden op en handhaven van coronamaatregelen, (2) het financieel ondersteunen van getroffen sectoren en (3) het inrichten van de openbare ruimte conform de coronamaatregelen. De hoofdvraag die centraal stond is de volgende: Welke publieke waardenafwegingen hebben plaatsgevonden binnen het coronadossier van de gemeente Delft en hoe kunnen de gemaakte keuzes verklaard worden? Middels een documentanalyse, zestien semigestructureerde interviews en een groepsgesprek, is data verzameld om diverse publieke waardenafwegingen uit de casus in kaart te brengen. Het theoretisch kader is vervolgens toegepast om acht situaties van publieke waardenafwegingen te analyseren. Uit deze analyse komen vijf dominante beïnvloedende factoren en strategieën naar voren: (1) persoonlijke overtuigingen, (2) functie, (3) maatschappelijke ontwikkelingen, (4) hybridisatie en (5) support. Hierbij wordt tevens geconcludeerd dat publieke waardenafwegingen dynamische, en vooral sociale, processen zijn, die zich nauwelijks laten vangen in wetmatigheden. Voor eventueel vervolgonderzoek wordt geadviseerd de sociale dynamiek, evenals de invloed van emoties en lobby’s, nadrukkelijker mee te nemen in het theoretisch kader. Ook lijkt het nuttig publieke waardenafwegingen te analyseren vanuit de verschillende rollen, posities en verantwoordelijkheden binnen het openbaar bestuur, om meer nuance aan te brengen in de analyse. Gegeven de complexiteit en onvermijdelijkheid van publieke waardenafwegingen is het van belang dat professionals in het openbaar bestuur zich oefenen in het denken in termen van publieke waarden. Hiertoe is het van belang dat zij (1) bekend worden met publieke waarden en (2) deze leren herkennen in concrete situaties. Tevens (3) dienen relevante waarden in besluitvormingsprocessen te worden overwogen, om vervolgens (4) adequaat rekenschap te kunnen geven van gehanteerde waarden en genomen besluiten.