Is een goede relatie het juiste spoor voor belangenbehartiging?

De vraag naar mobiliteit stijgt. Er wordt steeds meer gebouwd rondom de stations en stationsgebieden. Om de vraag naar vervoer aan te kunnen is het noodzakelijk om als spoorwegbeheerder en gemeente te investeren in het spoor. ProRail hecht dan ook veel waarde aan een goede relatie met lokale bestuurders. Aangezien stemgerechtigde Nederlanders op 16 maart 2022 weer naar de stembus mochten zijn er nieuwe coalities gevormd, waardoor wellicht nieuwe wethouders zullen plaatsnemen in de coalities. ProRail Regiodirectie Randstad Noord dient hierdoor (nieuwe) banden aan te halen, deze te versterken en belangen (opnieuw) in beeld te brengen. Het doel van dit onderzoek is om te verklaren hoe de relatie tussen ProRail Regiodirectie Randstad Noord en de Wethouders Mobiliteit en Ruimtelijke Ordening de belangbehartiging tijdens het agendavormende proces van de gemeenten beïnvloedt. Voor het verwezenlijken van deze doelstelling is de volgende hoofdvraag opgesteld: “Hoe beïnvloedt de relatie tussen ProRail Regiodirectie Randstad Noord en de wethouders Mobiliteit en Ruimtelijke Ordening de belangenbehartiging tijdens het agendavormende proces van de gemeenten?” Om deze hoofdvraag te kunnen beantwoorden wordt gebruik gemaakt van diepteinterviews met medewerkers van ProRail Randstad Noord, NS Regiodirectie Randstad Noord, een wethouder en verschillende gemeentelijke ambtenaren. Bovendien vindt er een documentanalyse plaats waarbij lobbybrieven van ProRail aan gemeenten vergeleken worden met de coalitieakkoorden. Deze hoofdvraag zal aan de hand van acht casussen besproken worden. Deze casussen houden acht verschillende gemeenten in die een lobbybrief namens de Regiodirecties van ProRail en NS Randstad Noord hebben ontvangen. Uit het onderzoek is gebleken dat tijdens het agendavormende proces een policy window wordt geopend. ProRail Regiodirectie Randstad Noord bevordert het openen van deze policy window door het gebruik van inside en outside lobbyactiviteiten. Voornamelijk vereist een goede inside lobby een goede relatie tussen ProRail Regiodirectie Randstad Noord en gemeenten. Over het algemeen wordt de relatie die ProRail Regiodirectie Randstad Noord heeft met gemeenten als zeer positief ervaren door de respondenten. De relatie wordt als zeer positief ervaren aangezien respondenten over het algemeen tevreden zijn met het vertrouwen, betrokkenheid, positiviteit en toegang. ProRail heeft echter een monopolistische positie waardoor gemeenten in de toekomst altijd weer afhankelijk zijn van ProRail. Met name grote gemeenten die complexe spooropgaven kennen en intensiever contact hebben, hebben een positieve relatie met ProRail Regiodirectie Randstad Noord. Deze grotere gemeenten scoren ook hoger op het beleidsbeïnvloedingssucces. Dit betekent dat er meer overeenkomsten zijn tussen de lobbybrief en de coalitieakkoorden dan bij kleinere gemeenten. De overige resultaten van het beleidsbeïnvloedingssucces komen niet allemaal overeen naar mate de kwaliteit van de relatie. Bovendien zijn er uit dit onderzoek nog een aantal contextvariabelen naar voren gekomen die van invloed zijn op de verbinding tussen relatiemanagement en belangenbehartiging. Negatief beïnvloeden het politieke verloop, kennis van financieringsmogelijkheden en het handelen vanuit een beheersorganisatie deze relatie. Mogelijk draagt het hebben van een langetermijnvisie, eerlijke en duidelijke verdelingen van opgaven, de samenwerking met NS en fysiek contact positief bij een deze verbinding. Daarom kan geconcludeerd worden gesteld dat het hebben van een kwalitatief goede relatie geen garantie is voor belangenbehartiging. De kwaliteit van de relatie draagt mogelijk bij, maar is niet de enige factor die het succes van de beleidsbeïnvloeding bepaald. Het hebben van intensief contact kan een mogelijke verklaring zijn voor hoe de relatie de belangenbehartiging beïnvloedt aangezien grote gemeenten met complexe spooropgaven frequenter contact hebben met de Regiodirectie van ProRail Randstad Noord. Op basis van dit onderzoek wordt voor een vervolgonderzoek naar de invloed van relatiemanagement op de belangbehartiging aanbevolen om concrete wet- en regelgeving te vergelijken met een lobbybrief in plaats van coalitieakkoorden, een casus te kiezen in een concurrerende omgeving en te testen op welke wijze de contextvariabelen van invloed zijn. Op basis van de mogelijke verklaring, waar communicatie ten grondslag aan ligt, wordt ook een aantal aanbevelingen voor de praktijk gedaan, namelijk: - Duidelijkheid verschaffen over de positie van ProRail ten opzichte van NS - Duidelijkheid verschaffen over financieringsmogelijkheden van projecten rondom het spoor - Gemeenten verzoeken een langetermijnvisie op te stellen - Beter koppelen van de interne en externe omgeving door het aanwerven van visionairs - Bestuurlijke en ambtelijke overleggen minimaal één keer per jaar fysiek laten plaatsvinden