Kritische leerkrachten, kritische leerlingen

Deze masterthesis onderzoekt de relatie tussen de nieuwswijsheid van leerkrachten in het primair onderwijs en de integratie daarvan in hun burgerschapsonderwijs. De onderzoeksvraag luidt daarmee: In welke mate beïnvloedt de nieuwswijsheid van leerkrachten in het primair onderwijs de integratie van burgerschapslessen, inclusief wereldoriëntatie? Er is bij de beantwoording van deze vraag gebruik gemaakt van een kwalitatieve onderzoeksmethode waarbij tien leerkrachten uit verschillende basisscholen zijn geïnterviewd om hun perceptie van hun eigen nieuwswijsheid, hun nieuwsmediagebruik en de impact hiervan op hun onderwijspraktijk te analyseren. Hieruit is gebleken dat leerkrachten hun nieuwswijsheid, gedefinieerd als het kritische vermogen om nieuws te evalueren en daarop te reflecteren, vaak hoog beoordelen. Echter, dit zelfbeeld blijkt niet altijd overeen te komen met hun daadwerkelijke mediaconsumptie en kritisch denkvermogen. Relatief veel leerkrachten volgen het nieuws minimaal en missen uitgebreide kritische reflectie, wat resulteert in een lagere politieke betrokkenheid en democratisch burgerschap. Dit gebrek aan diepgaande nieuwswijsheid beperkt hun vermogen om deze vaardigheden over onder andere het nieuwsproductieproces effectief over te dragen aan leerlingen. Hierdoor blijven mediawijsheidlessen vaak beperkt tot bestaande lespakketten, maar mist de integratie in de dagelijkse praktijken. Het ontbreken van intensieve nieuwsconsumptie in hun privéleven wijst op een lagere politieke betrokkenheid, wat een negatief effect heeft op de kwaliteit van het burgerschapsonderwijs. Wanneer gevraagd naar al uitgevoerd burgerschapsonderwijs, geven leerkrachten aan hier al aandacht aan te besteden, vaak zonder dit expliciet zo te benoemen. Burgerschap wordt namelijk vaak gekoppeld aan wereldoriëntatie. Mediagebruik in de klas, zoals het bespreken van het NOS Jeugdjournaal, wordt ingezet om actualiteiten te behandelen die onder zowel wereldoriëntatie als burgerschap vallen. Er is echter een gebrek aan concrete burgerschapsdoelen en meetbare leerdoelen, wat uniformiteit en consistentie in het burgerschapsonderwijs belemmert. Dit onderzoek benadrukt de discrepantie tussen de zelfbeoordeling van nieuwswijsheid door leerkrachten en hun daadwerkelijke kritische denkvaardigheden. Deze studie pleit voor meer implementatie van concrete leerdoelen en meetbare doelstellingen om burgerschapsonderwijs te uniformeren en te versterken. Daarnaast is ook meer training nodig gericht op leerkrachten om het belang van een hoge nieuwswijsheid te onderstrepen. De conclusie van deze thesis is dat de nieuwswijsheid van leerkrachten in het primair onderwijs in hoge mate invloed uitoefent op hun burgerschapspraktijken. Hierbij zorgt een lage nieuwswijsheid door onder andere een lagere digitale maatschappelijke betrokkenheid voor een lagere politieke betrokkenheid en minder vaardigheden om bijvoorbeeld nepnieuws te herkennen.