Petrus Valkeniers" 't Verwerd Europa "(1675)

Eén van de eerste personen die over het rampjaar 1672 schreef, was de Amsetrdamse jurist Petrus Valkenier (Emmerik,1638/41- Den Haag,1712). Zijn boek ’t Verwerd Europa, ofte politijke en historische beschryvinge der waare fundamennten en oorsaken van de oorlogen en revolutien in Europa, voonamentlijk in en omtrent de Nederlanden zedert den jaare 1664, gecauseert door de gepretendeerde universele monarchie der Franschen werd reeds bij publicatie een groot succes in 1675 . Valkenier meende dat geheel Europa in verwarring was door de ‘listige’ expansiepolitiek van Lodewijk XIV. De Republiek leed grote verliezen door de onkundige politiek van het stadhouderloze bewind onder leiding van de Hollandse raadspensionaris Johan de Witt. ’t Verwerd Europa bevat drie delen: Valkeniers politieke theorie, het Franse streven naar een universele monarchie en de mislukte binnen- en buitenlandse politiek van Johan de Witt en het verloop van de gebeurtenissen van het jaar 1672. In de loop van de achttiende eeuw kreeg Valkeniers werk een negatieve reputatie in Nederland als zijnde partijdig en zodoende foutieve geschiedschrijving. Dit gold in het bijzonder voor het tweede en derde deel. Het eerste deel van ’t Verwerd Europa is vrijwel onbestudeerd in de prullenmand van de historiografie beland. Het eerste deel van ’t Verwerd Europa ‘verhandelt het Interest van Staat, so in ’t algemeen, als in ’t bijzonder van yder Potentaat en Republijk in Europa’. In zijn voorwoord schreef Valkenier dat hij zou optreden als een miles togatus; hij zou de interesten van zijn Republiek met de pen in plaats van met het zwaard verdedigen. Zijn doeleinden waren tweeledig: praktisch politiek en intellectueel van aard. Valkenier hoopte dat stadhouder Willem III de leiding op zich zou nemen in de internationale strijd tegen de expansiepolitiek van de Franse koning Lodewijk XIV. Een internationaal machtsevenwicht moest gevormd worden om het streven naar een universele monarchie door de Franse koning tegen te gaan. Tevens opperde Valkenier een ideale overheid met een gemengde staatsvorm waarin de rechten en privileges van haar burgers bewaakt werden en waarin de kerk en geestelijken geen politieke invloed uitoefenden. In het geval van de Republiek bezat de stadhouder de centrale, bemiddelende rol in de overheid. Valkenier ageerde tegen absolute vorsten, de invloed van de kerk op de overheid en goddeloze raison d’état-auteurs. Zodoende bepleitte Valkenier indirect een deconfessionele, protestantse overheid onder wetten. Deze doeleinden beargumenteerde hij middels een moreel beteugelde raison d’état-theorie en een systematische analyse van de Europese politieke situatie weergegeven in een interessenleer der staten.