In een flits van het ene einde van de aarde naar het andere geschoten

In 2009 zijn Spaarnestad Photo en het Nationaal Archief begonnen met een eventuele overname van het gezamenlijke fotoarchief van Algemeen Dagblad en NRC Media (waar onder meer NRC Handelsblad onder valt). Beide kranten gebruiken dit analoge fotoarchief namelijk steeds minder door de opkomst van digitale fotografie. Daarnaast valt NRC Media sinds december 2009 niet meer onder hetzelfde moederbedrijf als Algemeen Dagblad. Omdat Spaarnestad Photo en het Nationaal Archief niet de ruimte hebben om het hele fotoarchief te bewaren, moeten zij beslissen welke foto’s worden bewaard en welke niet. Bovendien hebben zij slechts beperkte kennis van de totstandkoming en het gebruik van dit fotoarchief. Zij hebben dan ook om deze redenen dit onderzoek geïnitieerd. Er wordt specifiek gekeken naar de telexfoto (ook wel bekend als seinfoto, telefoto, telephoto of wirephoto). Dit zijn foto’s die met een telexapparaat werden verzonden naar, bijvoorbeeld, krantenredacties. Deze uitvinding maakte het voor het eerst mogelijk om foto’s over grote afstanden relatief snel te versturen. De kwaliteit van telexfoto’s is tegenwoordig vaak slecht: de foto’s worden geel van kleur en zijn vaak niet erg scherp. Het is dan ook de vraag of deze telexfoto’s moeten worden bewaard. De hoofdvraag luidt: ‘Hoe werden telexfoto’s gebruikt door de redacties van NRC Handelsblad en Algemeen Dagblad vanaf 1970 tot en met 2003?’. Er is gekeken naar de totstandkoming van het gezamenlijke fotoarchief, de inhoud van het fotoarchief (de telexfoto’s) en het gebruik van het fotoarchief. Het gebruik bestaat in dit onderzoek uit twee delen: enerzijds het archiveren van telexfoto’s in het fotoarchief en anderzijds het publiceren van telexfoto’s in beide dagbladen. Er is gebruik gemaakt van interviews met (oud-)medewerkers van het fotoarchief en de kranten, documentatieonderzoek en twee steekproeven die moesten aantonen hoeveel telexfoto’s op dit moment in het fotoarchief zitten en hoeveel telexfoto’s in beide kranten zijn geplaatst. Uit de resultaten is gebleken dat het verzenden van telexfoto’s tot aan halverwege de jaren negentig dé manier was om nieuwsfoto’s snel op krantenredacties te krijgen. De kranten kregen elke dag honderden telexfoto’s binnen. Een deel van deze foto’s werd ook in de kranten geplaatst, nadat beide fotoredacties deze foto’s hadden doorgenomen. Omdat het fotoarchief, de telexapparaten en de daarop binnenkomende telexfoto’s werden gedeeld, bestond hiervoor een roulatiesysteem. Hoe het gezamenlijke fotoarchief tot stand is gekomen, is niet helemaal duidelijk. Eén geïnterviewde meent dat beide kranten, en zelfs de voorgangers van NRC Handelsblad, al gebruik maakten van één fotoarchief; twee andere geïnterviewden beweerden dat de kranten aparte fotoarchieven hadden en deze in de jaren zeventig zijn samengevoegd. Tot en met 1995 heeft het fotoarchief een actieve rol gespeeld in het archiveren en hergebruiken van (telex)foto’s voor beide kranten, maar daarna namen de digitale foto’s definitief de overhand. Het gevolg was dat het fotoarchief moest sluiten en nu ver van de krantenredacties verwijderd is en dat de telexapparaten werden weggegooid. Op basis van de steekproeven is geconcludeerd dat, op dit moment, nog ongeveer een derde van het fotoarchief uit telexfoto’s bestaat. Van deze telexfoto’s is ongeveer 60% in het buitenland gemaakt en lijkt het merendeel uit de jaren tachtig te komen. Van de onderzochte edities is ongeveer een derde mogelijk een telexfoto. Er is echter maar een fractie van dat aantal teruggevonden in het fotoarchief (30 van de 171 foto’s). Er bestaat weinig documentatie over (de inhoud van) het fotoarchief, omdat de medewerkers hun kennis altijd mondeling hebben gedeeld. Er bestaat slechts een aantal codeboeken met daarin de gebruikte codes en trefwoorden in het fotoarchief. Telexfoto’s waren vroeger dus zeer belangrijk voor de kranten, maar door de opkomst van digitale fotografie zijn zij nu vergane glorie. Bij deze scriptie hoort een bijlage met de uitgewerkte interviews. Deze zijn niet publiekelijk toegankelijk maar worden wel beschikbaar gesteld voor geinteresseerden. Degene die de interviews wil inzien, dient contact op te nemen met Kristel Vermeulen via kristel.vermeulen[at]gmail.com