Plots van "de" Nederlandse geschiedenis

Er schijnt in Nederland sprake te zijn van een crisis van de nationale identiteit, waarvan het gebrek aan historische kennis de belangrijkste oorzaak zou zijn. Om nationale verbondenheid en integratie in Nederland te bevorderen probeert de overheid een duidelijk nationaal verhaal over te brengen. Bij de invulling van die ‘nationale identiteit’ dient de ‘eigen’ geschiedenis een grote rol te vervullen. Vanuit deze actuele discussie raakte ik geïnteresseerd in de museale presentatie HollandRama op het terrein van het Nederlands Openluchtmuseum (NOM). Deze interesse werd ook gestimuleerd door de huidige brainstormsessies onder medewerkers van het NOM over de toekomst van het HollandRama. Het HollandRama is een multimediale museale presentatie waarin een beeld van ‘de’ Nederlandse geschiedenis wordt geproduceerd. Het is een museale attractie in een raadselachtig eivormig gebouw bij de museumingang. In dit gebouw bevindt zich een capsule waar ongeveer 160 bezoekers kunnen plaatsnemen. Daar krijgen ze een voorstelling van circa twintig minuten over de geschiedenis en cultuur van het alledaagse Nederland te zien. Aan de hand van authentieke objecten die je terugvoeren naar vervlogen tijden worden verschillende ‘verhalen’ over deze geschiedenis en cultuur aan de bezoekers getoond, begeleid door klassieke muziek. De bezoekers bevinden zich in de capsule op een bewegend platform dat, aangedreven door een enorme hydraulische arm, allerlei kanten op draait naar diverse panorama´s uit de geschiedenis van Nederland. De centrale vraagstelling van mijn onderzoek was:Welk beeld produceert het HollandRama van ‘de’ Nederlandse geschiedenis? Twee belangrijke deelvragen hierbij waren: Welk beeld produceren enkele toonaangevende schoolboeken voor het voortgezet onderwijs van ‘de’ Nederlandse geschiedenis? En hoe zijn eventuele verschillen en overeenkomsten tussen het beeld daarvan in het HollandRama en de schoolboeken te verklaren? Na het eerste inleidende hoofdstuk volgt een theoretisch en historiografisch hoofdstuk waarin de veranderende historische cultuur in Nederland centraal staat. In het derde en tevens eerste empirische hoofdstuk presenteer ik de ontstaansgeschiedenis van het HollandRama. Ik richt me hierbij louter op de productiezijde van het HollandRama. Ik behandel hierin de geschiedenis van de ontwikkelingsfase tussen circa 1992 en 2000. Hieruit zal ik een aantal belangrijke ontwikkelingen abstraheren, zonder welke de totstandkoming van het HollandRama niet begrepen kan worden. Bij het schetsen van de ontwikkelingsfase heb ik naast schriftelijke bronnen ook gebruikt gemaakt van mondelinge bronnen: gegevens uit gesprekken met diverse belangrijke ontwikkelaars. In het vierde hoofdstuk kom ik na een beknopte objectbeschrijving van het HollandRama aan de hand van Huizinga’s en Ricoeurs theorieën over het narratief en het plot tot een analyse van de presentatie. Dit hoofdstuk vormt dan ook de kern van mijn thesis. Om te kunnen bepalen welk beeld van ‘de’ Nederlandse geschiedenis in het HollandRama bestaat, zal ik in de derde paragraaf de presentatie in het HollandRama per dimensie van een zelfontwikkeld kwalitatief analyseschema beschrijven en analyseren. Daarbij wordt steeds gekeken naar verschillen en overeenkomsten tussen het HollandRama en de door mij bestudeerde schoolboeken van de methoden Sporen en MeMo die eind jaren negentig in de basisvorming van het voortgezet onderwijs werden gebruikt. In het laatste hoofdstuk heb ik mijn slotbeschouwing opgetekend. Hieruit blijkt dat het HollandRama geen eenduidig of geschiedkundig beeld van ‘de’ Nederlandse geschiedenis produceert. Het HollandRama geeft de bezoeker eerder een idee van kenmerkende elementen van de Nederlandse cultuur in het alledaagse heden en verleden via een caleidoscopische presentatie. Schoolboeken daarentegen produceren wel een geschiedkundig beeld, dat uitgebreider, kritischer en ‘meer verantwoord’ is. Dit heeft alles te maken met de verschillende doelen en mogelijkheden van beide genres: het HollandRama was bedoeld om te vermaken en te emotioneren (affectief doel), terwijl de schoolboeken altijd een educatief doel hebben. Inherent aan het genre van schoolboeken is ook dat dit genre veel meer ruimte biedt om historische informatie te verwerken, terwijl dit bij het genre van een museale presentatie (het HollandRama) niet het geval is.