Het Algemeen Nederlandsch Fotobureau in beeld

Dit onderzoek richt zich op de oprichting en de werkzaamheden van het Algemeen Nederlandsch Fotobureau in de jaren 1946 en 1947. Hierbij wordt gekeken naar de drie facetten van een fotopersbureau, namelijk de oprichting van de organisatie, de productie van foto’s en de distributie van foto’s. Het bovenliggende thema richt zich op een mogelijke vorm van propaganda, gerealiseerd door middel van foto’s. Propaganda is een beladen onderwerp. De negatieve connotatie omtrent propaganda is gevormd door de ervaringen tijdens de Tweede Wereldoorlog en de Koude Oorlog. Vergeten wordt, dat propaganda van zichzelf een neutraal instrument is en dat de lading van de boodschap invloed heeft op de manier waarop we naar propaganda kijken. Een moeilijk onderscheid dient hier gemaakt te worden met overheidsvoorlichting, wat een subjectief woord is voor propaganda. De Nederlandse regering begon in 1921 met het geven van voorlichting aan de pers en de bevolking, door het oprichten van de Regerings Pers Dienst (RPD). Tijdens de Tweede Wereldoorlog kwam hier een nieuwe organisatie uit voort, namelijk de Regeerings Voorlichtingsdienst (RVD). Vanaf dat moment was de RVD hét voorlichtingsapparaat van de Nederlandse regering tegenover zowel binnenlandse, als buitenlandse pers. De RVD richtte een speciale fotografische afdeling op om de berichtgeving te voorzien van fotomateriaal en het vormen van een archief. Tijdens de oorlog werden uit dit archief allerlei foto’s verspreid. Om te zorgen dat Nederland na de bezetting niet te maken kreeg met een machtsvacuüm en dat het land snel terug op de rails zou komen, werd het Bureau Militair Gezag opgericht. Dit bureau bestond uit verscheidene secties, die allemaal een onderdeel van de samenleving moesten opbouwen. Een van deze secties moest zich bezig houden met overheidsvoorlichting. Binnen deze sectie – sectie XI – werd een fotografische afdeling opgericht, oftewel een subsectie. Deze subsectie zou na de oorlog Anefo gaan heten en vormt het onderwerp van deze thesis. Anefo ging na de oorlog bezig houden met het verspreiden van foto’s in Nederland en België. Toen in september 1944 zuidelijk Nederland werd bevrijd, verhuisde Anefo naar Brussel en voorzag daar kranten uit België en Zuid-Nederland van foto’s. Nadat in mei 1945 Nederland in zijn geheel was bevrijd, verhuisde Anefo naar Amsterdam. In december 1945 werd het bureau te Brussel gesloten. De RVD had gedurende de oorlogsjaren een archief aangelegd en deze foto’s had Anefo tot zijn beschikking. Daarnaast ontving Anefo foto’s van de geallieerde legers, waarvan fotografen meetrokken met verschillende legereenheden. Tot slot ontving het foto’s vanuit de koloniën en van amateurfotografen in Nederland. In februari begon Anefo zelf fotografen in dienst te nemen en zelf foto’s te produceren. Voorbeelden van fotografen zijn Herman de Bruyn, Willem van de Poll en Sem Presser. Zij maakten reportages van gebeurtenissen in Nederland, zoals de rijtoer van prins Bernhard door Noordoost Nederland. Om de distributie in kaart te brengen van de eigen foto’s van Anefo, is een casus toegevoegd aan deze thesis. In deze casus worden een aantal Nederlandse kranten en tijdschriften bekeken en wordt gekeken of de getoonde foto’s afkomstig zijn van Anefo.