De Lerende evaluatie in de Zuidwestelijke Delta

In deze Masterscriptie wordt verslag gedaan van het onderzoek dat is uitgevoerd naar de mogelijkheden van het gebruik van de ‘lerende evaluatie’ als instrument voor programmasturing in de Zuidwestelijke Delta. Dit onderzoek is op basis van action research tot stand gekomen. De Zuidwestelijke is van oudsher een gebied dat in sterke verbondenheid staat met het water. Deze verbondenheid kwam onder meer tot uitdrukking in de overstromingen welke het gebied troffen in de afgelopen eeuwen. Na de laatste daarvan, de ramp in 1953, is het landschap middels de Deltawerken ingrijpend gewijzigd. De Zuidwestelijke Delta werd op deze manier overstromingsbestendig gemaakt en tevens voorzien van een sterk verbeterde bereikbaarheid. Enkele decennia na de voltooiing van de Deltawerken blijken er echter ook een aantal negatieve (ecologische) effecten waar te nemen. Zo is de eens zo vitale en veerkrachtige delta, waarbij er natuurlijke overgangen waren tussen rivier en zee, verworden tot een serie vervallen aquaria. In het Volkerak-Zoommeer is er sprake van een sterke concentratie blauwalg welke de natuurwaarden en de economische vitaliteit onder druk zetten, in de Oosterschelde is er sprake van zandhonger en de Grevelingen heeft te kampen met hevige zuurstofloosheid. Om deze problemen aan te pakken is de Stuurgroep Zuidwestelijke Delta in 2008 opgericht met als doel tot een integrale oplossing te komen voor het gebied. Hiertoe is het Uitvoeringsprogramma 2010-2015+ opgesteld. In dit Uitvoeringsprogramma wordt de Zuidwestelijke Delta opgedeeld in een 7-tal gebiedsprogramma’s. In deze gebiedsprogramma’s wordt getracht tot gebiedsgerichte oplossingen voor de geopperde problemen te komen. De Stuurgroep hanteert hiertoe programmamanagement. De lerende evaluatie is een methode welke kan worden gebruikt als effectief instrument van programmamanagement. Een lerende evaluatie is een evaluatie waarbij de nadruk niet zozeer wordt gelegd op het inventariseren van successen en mislukkingen. Het gaat er daarentegen om gezamenlijk door evaluatoren en geëvalueerde te komen tot verbeteringen en zo uiteindelijk een bijdrage te leveren aan het doelbereik van een project, proces of programma. In dit onderzoek is aan de hand van een aantal actor-, context- en impactfactoren onderzocht wat de mogelijkheden zijn tot de invoering van de lerende evaluatie als instrument voor programmasturing in de Zuidwestelijke Delta. In de beleidsomgeving van de Zuidwestelijke Delta is sprake van veel dynamiek en een hoge mate van Governance (contextfactoren). Daarnaast is er sprake van de aanwezigheid van een sterke leergemeenschap en een redelijk hoge ‘sense of urgence’ om te evalueren (actorfactoren). Dit zijn basiscondities welke van belang zijn voor het slagen van de lerende evaluatie. De programmasturing ten aanzien van de gebiedsprogramma’s in de Zuidwestelijke Delta heeft grofweg een tweetal functies. In de eerste plaats is er de aanjaag- en facilitatiefuncitie. De Stuurgroep Zuidwestelijke Delta heeft de taak de gebiedsprogramma’s te stimuleren en van ondersteuning te voorzien. In de tweede plaats is er de samenhang- en synchronisatiefunctie. De Stuurgroep dient de samenhang tussen de gebiedsprogramma’s te bewaken en het grotere geheel te duiden. De gebiedsprogramma’s in de Zuidwestelijke Delta zijn op dit moment redelijk autonoom verlopende beleidsprocessen. Er is sprake van een lage mate van coöpetitie (=balans tussen samenwerking en competitie). Er is geen sprake van competitie tussen de programma’s en ook van samenwerking is in beperkte mate sprake. Er is sprake van een tamelijk zwakke project-programma connectie en ook de programma-lijnconnectie ten aanzien van de gebiedsprogramma’s kan worden verbeterd (impactfactoren). De lerende evaluatie kan worden gebruikt als instrument voor programmasturing, en kan daarmee inspelen op de bovenstaande impactfactoren, door het evaluatiearrangement te laten bestaan uit kennis- en leersessies, een bijdrage aan de werkconferentie in het najaar, een serie bijeenkomsten van het team gebiedsprogramma’s en tot slot een voortgangsrapportage van de gebiedsprogramma’s voor de Stuurgroep Zuidwestelijke Delta. Zo kan de ‘connective capacity’ van de Stuurgroep en de mate van coöpetitie (impactfactoren) ten aanzien van de gebiedsprogramma’s worden vergroot. Daarmee wordt invulling gegeven aan de functies van de Stuurgroep. Daarbij is het gezien de unieke aard en context van de gebiedsprogramma’s van belang de ‘lerende evaluatie’ van differentiatie te voorzien. Zo kan het ook daadwerkelijk een effectief instrument van programmasturing worden.