Cultureel erfgoed in gebiedsontwikkeling

In veel Nederlandse gemeenten is sprake van een groeiende leegstand van cultureel erfgoed. Twee miljoen vierkante meter monumentaal vastgoed staat leeg en iedere dag neemt het verder toe. Leegstaand vastgoed is meer en meer een maatschappelijke probleem waar gemeenten mee geconfronteerd worden en niet langer alleen een probleem van eigenaren. Als gevolg van technologische, economische, sociale, culturele en ruimtelijke ontwikkelingen hebben spoor- en havengebieden, scheepswerven, fabrieken, gevangenissen, kerken en kloosters hun functie verloren. Nederlandse steden staan de komende decennia voor een grote herbestemmingsopgave in binnenstedelijke gebieden. Tegelijkertijd is als gevolg van de financieel-economische crisis de rol van gemeenten in gebiedsontwikkeling structureel veranderd. De beschikbaarheid over financieel-economische instrumenten is sterk verminderd. Gemeenten zijn in de nieuwe context zoekende naar welke rol ze kunnen en willen vervullen in gebiedsontwikkeling. Bij opgaven met (langdurige) leegstand of stagnatie in herbestemming worden ze echter onverminderd aangekeken op hun maatschappelijk verantwoordelijkheid om (financiële) middelen in te zetten voor behoud. Of ze nu eigenaar zijn of niet. Bij monumentaal vastgoed spelen culturele, financieel-economische, ruimtelijk, ecologische en sociale belangen die de publieke aandacht vergroten. Erfgoed bepaalt voor een belangrijk deel het karakter, de identiteit en imago van een gebied. Maar het draagt ook bij aan de attractiewaarde van steden en kan daarmee ingezet worden in de concurrentiestrijd tussen steden om bewoners, bedrijven, toeristen en hoger opgeleiden. Door de leegstand staat niet alleen behoud van het erfgoed onder druk, maar ook de publieke belangen die met herbestemming in gebiedsontwikkeling bereikt kunnen worden. Dat maakt het noodzakelijk om te inventariseren welke publieke belangen in het geding zijn en met welke sturingsinstrumenten het waarborgen van de publieke belangen het beste zijn gediend. De centrale vraag van dit onderzoek luidt dan ook: Wat zijn de belangen van gemeenten bij herbestemming van cultureel erfgoed in stedelijke gebiedsontwikkeling en welke sturingsinstrumenten kunnen gemeenten kiezen om deze belangen te borgen?