Oude zeehavens in kleine steden: van vergeten zones naar nieuwe assets?

Niet alleen in ruimtelijk opzicht, ook in economisch opzicht krijgt de haven een steeds minder sterkere band met de omliggende stad. De haven verhuist door schaalvergroting steeds vaker van de stad af naar dieper water bij de zee. Globalisering en technologische ontwikkelingen, waaronder containerisering, leiden tot sterke groei van overslag en doorvoer maar ook tot vermindering van de waardetoevoeging per ton. Met name de stedelijke havens worden daarom steeds meer geconfronteerd met afname van maatschappelijk draagvlak, hetgeen door havenautoriteiten ook wel de “licence to operate and grow” wordt genoemd. Volgens diverse onderzoekers ontstaat er een disbalans tussen de voor- en nadelen van de haven in relatie tot de stad. Het is volgens deze onderzoekers zaak om deze disbalans te verkleinen en de toegevoegde waarde van de haven voor de stad te vergroten. Sturing op synergie tussen haven en stad wordt daarom steeds belangrijker. Recent onderzoek wijst uit dat een haven met kennisintensieve industrie en hoogwaardige diensten veel toegevoegde waarde heeft voor de stad. De OECD beveelt havensteden dan ook aan om “havenclusters als een asset te gebruiken voor economische ontwikkeling en voor een transitie naar een op meer toegevoegde waarde gerichte service-economie, zoals maritieme financiën, engineering, consulting, commodity trading, hoofdkantoorfuncties en energie (Merk & Notteboom, 2013:12)”. Er is nog weinig onderzoek gedaan naar synergie in havens in kleinere steden (minder dan 200.000 inwoners). Dit onderzoek heeft tot doel het verkrijgen van kennis over en inzicht in de synergie in de havens van kleine- en middelgrote gemeenten, die onderdeel zijn van een grotere havenregio. In de titel van dit rapport wordt daarom de vraag gesteld of de havens van kleine en middelgrote gemeenten in Nederland vergeten zones zijn, of dat zij belangrijke 'assets' (kunnen) zijn.