Toveren of Spiegelen

In de masterthesis ‘Toveren of Spiegelen’ wordt gepoogd om door middel van een casestudy naar het realityprogramma Boer Zoekt Vrouw inzicht te verschaffen in de werkelijkheidsclaim van het televisiegenre reality-tv. Voorgaand wetenschappelijk onderzoek naar reality-tv heeft zich voornamelijk gericht op de (al dan niet waarheidsgetrouwe) representatie van specifieke bevolkingsgroepen en op de culturele of geografische representatie van verschillende landen. In deze studie worden de bovengenoemde aspecten echter gecombineerd. De representatie van een specifieke bevolkingsgroep (de boerenbevolking) gecombineerd met de representatie van een nationale identiteit (de Hollandse cultuur) maakt Boer Zoekt Vrouw tot een interessante case om de complexiteit van de representatie van ‘de werkelijkheid’ in reality-tv te bestuderen. Om inzicht te verschaffen in de manier waarop de ‘werkelijkheid’ van het Nederlandse platteland en boerenleven in Boer Zoekt Vrouw in beeld wordt gebracht, wordt de visuele laag van het programma middels een inhoudsanalyse geanalyseerd. De onderzoeksvraag die hierbij centraal staat luidt: Hoe wordt het Nederlandse platteland en het boerenleven in de visuele laag van het reality-tv programma Boer Zoekt Vrouw gerepresenteerd? Allereerst wordt het wetenschappelijke debat over de werkelijkheidsclaim van reality-tv in kaart gebracht aan de hand van de concepten representatie, televisie en reality-tv. Vervolgens wordt de representatie van het boerenleven en platteland in Boer Zoekt Vrouw door middel van een semiotische analyse onderzocht. Op basis van deze bevindingen kan worden geconcludeerd dat dit gebeurt door middel van uitvergroting, omdraaiing, ontkenning en reflectie van de werkelijkheid. De eerste drie vormen van representatie geven aanleiding tot een meer constructivistische definitie van reality-tv: de werkelijkheid wordt in dit genre niet waarheidsgetrouw gerepresenteerd maar vervormd en gemanipuleerd. De laatste vorm van representatie duidt echter op een meer reflectieve definitie van reality-tv: de werkelijkheid wordt niet getoverd maar gespiegeld. In Boer Zoekt Vrouw overheersen de uitvergroting, omdraaiing en ontkenning van de werkelijkheid. Het Nederlandse platteland en boerenleven worden gerepresenteerd als rurale idylle, terwijl de werkelijkheid vaak veel minder romantisch is. Toch is het echter ook zo dat Boer Zoekt Vrouw bepaalde aspecten van het platteland en boerenleven op een realistische manier representeert. Geconcludeerd kan worden dat er in Boer Zoekt Vrouw sprake is van zowel ‘toveren’ als ‘spiegelen’ (wetende dat het toveren de overhand heeft), waardoor reality-tv moet worden opgevat als een tv-genre dat bestaat uit reflectie én manipulatie van de werkelijkheid. Bovendien laat deze studie zien dat de Nederlandse Publieke Omroep haar maatschappelijke missie in het geval van Boer Zoekt Vrouw niet bewaarheidt en juist bijdraagt aan de handhaving van bestaande vooroordelen over het platteland en boerenleven. Het programma construeert een overwegend onrealistisch beeld van het 21e eeuwse boerenleven en platteland.